In mijn eerste lesblog Gedrag = Communicatie schreef ik onder andere dat iedereen communiceert. Niet communiceren bestaat niet. Als je weinig communiceert, dan communiceer je volop dat je weinig communiceert.
Ieder mens kan beter leren communiceren. Dat is slechts een kwestie van je verdiepen in de theorie en er mee oefenen. Vervolgens verwerk je de reacties die je daarop krijgt.
Belangrijk is dat je je realiseert dat je niet voor jezelf communiceert maar voor anderen. Publiekgerichtheid is het toverwoord bij communicatie. Communicatie is pas geslaagd wanneer de ontvanger dit vindt. In de bij communicatie- en veranderingsprocessen gebruikelijke formule E = K * A (Effectiviteit = Kwaliteit * Acceptatie of Aanvaarding) is de A van het grootste belang.
In je voorbereiding moet de ontvanger altijd centraal staan.
Een eenvoudige manier om de publiekgerichtheid van je boodschap te optimaliseren is het pretesten van uw communicatieve boodschap bij representanten van de beoogde doelgroep. In normaal Nederlands betekent dat: uitproberen. Nooit een brief sturen of een rapport overhandigen voordat anderen commentaar hebben gegeven. Nooit een presentatie houden zonder oefening en zonder een generale repetitie voor publiek.
De manier waarop je communiceert bepaalt hoe anderen je gaan zien en wat voor relatie er ontstaat tussen jou en je publiek. Het draait bij communicatie daarom zeker niet alleen om de overdracht van informatie. Je merkt dat, wanneer je communiceert om mensen te overtuigen of ergens toe te bewegen. Als je niet overtuigend en geloofwaardig overkomt krijg je niemand mee. Gedrag van anderen beïnvloeden is een zeer lastige opgave. Eigen gedrag zodanig aanpassen dat anderen daar anders op gaan reageren is wel succesvol.
Het aardige van communicatie is dat je altijd krijgt wat je verdient en dat het publiek altijd gelijk heeft. Dit geldt bijvoorbeeld ook bij voorlichting, in de reclamewereld en bij marketing. Communicatie begint daarom eigenlijk bij waarnemen. Daarna komt afstemmen en aanpassen. Voortdurend openstaan voor feedback is de manier om verder te groeien. Schroom niet om reacties te vragen en beschouw kritiek als noodzakelijk kwaad in uw leerproces.
Relevante perspectieven
Als je het wezen van communicatie probeert te doorgronden zijn verschillende perspectieven relevant:
Het ontstaan van communicatie: de eerste mensen ontwikkelden communicatie via houding, klanken en kreten. Veel later ontstond de mondelinge en schriftelijke communicatie zoals wij die nu kennen. Veruit het grootste deel van onze communicatie is nog steeds non-verbaal van aard en verloopt voor het grootste deel onbewust. Slechts een klein deel is verbaal van aard. Bij mondelinge communicatie is dan ook vaak meer dan zeventig procent visueel van aard. Het is niet zozeer wat je zegt, maar veel meer hoe je het zegt. Geloofwaardigheid van mensen blijkt bij onderzoek daarnaar nauwelijks te zitten in de inhoud, maar in de uitstraling en de klank en warmte van de stem.
Psychologie: Communicatie is een basisbehoefte van de mens. Net als andere primaire behoeften wordt communicatie gebruikt door mensen om te overleven en om greep op het bestaan te krijgen. Vanuit dit perspectief betekent effectief communiceren aansluiten bij de belevingswereld van de ontvanger. De uit de psychologie afkomstige term ‘rapport maken’ staat voor het verplaatsen in het model van de werkelijkheid van de ander. Mensen nemen waar met al hun zintuigen. Deze waarnemingen (bewust en vooral onbewust) construeren het model van de omgeving. Effectief communiceren betekent dan ook verbaal en non-verbaal afstemmen. Hoe meer u bijvoorbeeld uw gedrag en taalgebruik afstemt, hoe beter de acceptatie zal zijn.
Neuro Linguistisch Programmeren (NLP): Ook in deze door Dhr. Ratelband gepopulariseerde stroming staan non-verbale aspecten voorop. Spiegelen, modelling en jezelf programmeren zijn de trefwoorden.
Sociologie: Mensen communiceren om bij een groep te horen en om zich in die groep te handhaven.
Constructivisme: Beschouwt de mens als een gesloten systeem. Communicatie is een zaak van en tussen de hersenen van mensen. Voor optimale communicatie dien je niet alleen de ander maar ook jezelf waar te nemen en te observeren. Vervolgens stem je af door jezelf te construeren.
Een voorzichtige poging tot samenvatting is dat ieder mens een gesloten systeem is met unieke behoeften, drijfveren, referentiekader, sociale en emotionele intelligentie en belangen. De buitenkant van het systeem bestaat uit gedrag / communicatie. Alle gedrag is een vorm van communicatie.
Elk mens is voortdurend in interactie met zijn omgeving, waarbij de situatie bovendien een grote rol speelt. Effectief communiceren is een kwestie van observeren van de ander en zijn omgeving. Daarnaast moet je in staat zijn ook naar jezelf te kijken. Stap twee is dan het optimaal in alle opzichten afstemmen op de ander. Vanuit verschillende perspectieven bewust in interactie gaan met de ander en daar al waarnemend steeds van blijven leren lijkt het credo.